Altın sallantılı masası temel olarak altın üretiminin son adımında kullanılan düşük kapasiteli bir makinedir. Sallantılı masa beslenen cevheri o cevherin yoğunluk, şekil, öz kütle ve boyuta göre ayıran ince tabakalı ve makaslama akışlı bir proses ekipmanıdır. Mineraller hafiften ağıra ve inceden kalına olmak üzere net ağırlıklarına göre sınıflandırılır.
İnce kırılmış yada doğandan alınış cevherler suyla karıştırılarak çamur haline getirilir ve ağırlıkça %20 -25’lik katı oranı ile masanın en yüksek noktasına beslenir. Altın masaları üstleri ana ekseni boyunca eksantrik kafa hareketi veya vibrasyonla karşılıklı bir harekete sahiptir. Masa yüzeyi düşük yoğunluklu polipten (polythene) veya alüminyumlardan oluşan oluklarla döşenmiştir.Sallantılı masalar ve diğer ince tabakalı zenginleştiriciler akışın çok ince olduğu noktalarda alt kritik ve üst kritik rejimlerine göre zenginleştirme yaparlar.
Resim 1. – DİFERANSİYEL HAREKET OLUŞTURMAK İÇİN TEMEL MEKANİK TASARIM
A. Tahrik Sürücü Pitmen Şaftı
B. Eksantrik
C. Pitmen
D. Ve
E. O noktasından Pitmene Menteşeli Köstek Çubukları
F. Sabit Blok
G. Çapraz Blok
H. Klavuzlar
Altın zenginleştirme masalarının olukları aşağıya doğru yani altın ve değerli metallerin çıkış yönüne doğru eğimlidir. Tesisler değerli metal akışını masanın yatay ekseni yönünde yada sallayıcı ekseninde daha kolay yönlendirmek için masa uzunluğunu ayarlarlar. Oluk yükseklikleri ve model tasarımı istenen ve gerekli beklentilere göre tasarlanır.
1. Operasyonda Gerekli Sallantılı Masala Değişkenleri Listesi:
Cevher karakteristiği
Masa Hızı
Vuruş Uzunluğu
Gövde Eğimi
Yıkama Suyu Hacmi
Masa Beslemesini değişik boyutlarda cevherlerle yapabilmek için hydrosizer kullanılır. Eğer altın birden çok boyutta bulunuyorsa iki ya da ince halde bulunuyorsa operasyon parametrelerine 3 veya 4 göz açıklıklı hydrosizer kullanılabilir. Masa yakın tane boyutlarında daha verimli ayrım yapar. Beslene cevher oluklara erişene kadar masa yüzeyine eşit yayılım gösterir. Ağır parçalar oluk altında kalırken ince ve çok ince parçalar oluklardan aşıp zıplama hareketi ile masada ilerlerler. Ağır parçacıklar ve altın oluk aralarında kalarak masa sonundan çıkar. Atıklar kısa kenarlardan aşarak yıkanır ve orta fraksiyonlar atık ve yüksek kenarlı masa kenarlarının ortasından alınır.
Yıkama suyu kullanımı malzeme çapına ve ince masalar için en az 0,7 m3/t/s, büyük malzemeler için en fazla 5 – 6 m3t/s arasındaki değişkene göre kullanılır. Büyük fraksiyonlar genelde 1 t/s besleme oranı, yaklaşık olarak 15 – 20 mm vuruş uzunluğu ve 280 rpm şiddetli ile çalıştırılır. (Wilfley Masa verisi). Vuruş uzunlukları ince malzemeler için (ilgili düşük film nedeniyle) 0,25 t/s besleme ile 325 rpm’de 9 – 15 mm arasına düşürülebilir. Masa eğimi operasyon sırasında el ile ayarlanır. Taze besleme yapılmadan önce tüm ayarlamaların yapıldığından emin olmak gerekir. Doğru eğime konsantre şeridi tam olarak görüldüğünde ve sabit kaldığında ulaşılır.
F=1’i elde etmek için fazla hassaslıktaki su yükseklikleri ve ilgili akım derinliği ve masayı sabit ana zenginleştirici olarak kullanmak byük ihtimalle düşük altın verimine ( %60 – %65) neden olacaktır. Bu tip masalar için, tüm oluklara akış yatağı oluşması ve kumların oluklardan aşması ve yüksek yoğunluklu malzemenin kanal içinde kalması için yüksek kuvvetde su verilir. En kritik alan kenarındaki serbest su yüzeyinin oluşturduğu tortular anti kum şartarına göre daha avantajlıdır. Bu tür yatak formları su yüzeyi ile aynı fazdadır ve Froude sayısı F=1 koşullarına göre hızlı şu akışlarında oluşurlar. Bu akış alanı içinde, yüksek akış rejiminin yatak formları stabildir. F = 1’in altında akış sakin ve makaslama kuvveti azalır. Taraklardaki verim dağılımların gözden geçirirsek, bazı büyük tanecikli altınlar atıkla beraber 2 kademe sonrasında giderler ve ince tanecikli altınlar çizginin aşağında kazanılamazlar.
Masanın ana kontrol operasyonların ve gravite konsantratörünün kesin bir fotoğrafını çekmek pek mümkün değildir. Düşünceme göre altın sallantılı masası “sallantılı su akışını düzenleyen araç kutusu” yada “kendi kendini temizleyen şu akışını düzenleyen araç” olarak adlandırılabilir, ikiside büyük altın tanelerini zenginleştiren araç olarak kullanılıyor. Nabitlerden ayrı olarak, genellikle değerli mineraller (platinyum, paladyum) tek boy aralığında bulunurlar (genellikle ince taneli) ve atıklarda başka boyutlarda olurlar bu nedenlerle sallantılı masalarda zenginleştirilebilirler. Altın masa yüzeyinde, sıçrama hareketiyle büyük parçacıklar incelerle beraber olukların üzerinden kayarak ve yuvarlanarak ilerlerler. Kum daha öncede anlatıldığı gibi sıçrama hareketi ile birkaç kombinasyonda olulardan aşarak ilerler. Çok ince parçalar süspansiyon ve parçalar arası çarpışma nedeniyle koruma altındadır.
Oluk fonksiyonları yanlızca aralarındaki boşluklara ve çok hafif parçacıkları reddetmek için yeteri kadar çamur uygundur, fakat altın yerleşmesi için o kadar da yeterli değildir. Altın sallantılı masasında bu parçacıklar vibrasyon/sallanma ön ve arka hareketleriyle diğer tarafa doğru ilerleyerek yerleşebilir. Düşük tenörlüler, hafif parçalar, masa uzunluğunun kısa olduğu bölgelerde oluklardan atlayrak masadan çıkabilir. Bir parçacık harekete başladığı zaman, parçacık sürtünme kaysayısı değişir. Gerçekte, akışın parçacığa uyguladığı itme kuvveti nedeniyle, üst taraftaki büyük kısım alt tarafa gelerek yuvarlanır ve büyük oranda bu yuvarlanma parçacığın şekline ve hızına bağlıdır. Yavaş kayma hareketinde, dinamik sürtüne katsayısının etkisi nispeten fazladır, yüksek hızda kayada ise bu katsayı etkis düşer. Bu değişkenlik bazen düzenli bazen düzensiz olur. Bir yaklaşım olarak, dinamik sürtünme katsayısı bir sabit olarak kabul edilebilir.
2. Savak Kutusu (Sluicebox) ve Masa
Savak kutusunda ağır minerallarin oluklar arasında sık karıştırmaya bağlıdır, yoksa oluklar dolabilir. Bu tıkanma devamlı olarak aşağı akan altın akışını da aksatır. Sık temizleme bu aksamayı ortadan kaldırır. Kutular üretimde zaman kaybını önlemek için kullanılabilir. Bir kutu daha sonra temizlik işleminde kullanmak için ayrılabilir.
Masayla ilgili benzerlii gördünüz mü?
Masa, kendi kendini temizleyen kutuya sahiptir.
Masa Yüzeyindeki Pürüzlerin Etkisi: Yukarıdaki analizlerin tümü, masa yüzeyinin pürüzsüz olduğu kabul edilerek yazılmıştır. Eğer masa yüzeyi pürüzlü ise, örnek olarak, Masa yüzeyinde bazı pürüzler olabilir ve masa eğiminin malzemenin yuvarlanasını sağlayacak şekilde ayarlanması lazım. Aynı zamanda böyle bir etki, ayrıca büyük parçacıklar mevcutken, bu etki çok küçük kalabilir ve algılanamaz. Kritik açı ve tanecik boyutunu ilişkisinde, tane boyutu yukarda tutulur bu nedenle sert yüzeyde tutnamazlar. Analitik olarak problem komplekstir ve yinede meknizmadaki istenen kavrama akış-film konsantrasyonu problemi aşılabilir.
Sallantılı Masa Operasyonu
Masa operasyonu için sağlanması gereken ayarlamalar; yıkama suyu miktarı, ters eğim ve vuruş uzunluğu. Masa menzil hızı, genellikle dakikada 180 – 270 vuruş arasındadır ve vuruşlar ½” – 1” uzunluğundadır.
Genellikle altın sallantılı masa ayarlaması aşağıdaki gibidir:
Kaba Operasyon için:
- Daha çok su
- Daha çok besleme
- Daha çok eğim
- Daha uzun vuruşlar
Temizleme operasyonu için
- Daha az su
- Daha az cevher beslemesi
- Daha az eğim
- Daha kısa vuruşlar
İnce boyutlu besleme için
- Az su
- Az besleme
- Daha hızlı ileri-geri hareket
- Kısa vuruşlar
Büyük boyutlu besleme için
- Çok su
- Daha çok besleme
- Yavaş ileri-geri hareketi
- Uzun vuruşlar
Değişkenlik gösteyen besleme için, masa operasyonunda değişiklik göstermesi gerekir. Operatörün temel görevi, konsantreyi, orta tenörlüler ve atık ile ayırmak için eğimi ayarlamak, yıkama suyu, dağıtııcı pozisyonları (splitter) ayarlamaktır. Tek kişi masalardaki koşullara ve değişimlere bağlı olarak 10 – 100 arasında masaya bakabilir.
Masa besleme tonajı aşağıdaki şartlara göre değişiklik gösterir:
- Besleme büyüklüğü
- Doldurma – temizleme operasyon sıklığı
- Ayrılan cevherlerdeki özkütle farklılığı
- Bağlı cevherin miktarı
- Zenginleştirilen cevherin özkütlesi
Büyük parçacıklar küçüklere göre büyük miktarlarda zenginleştirilir. Görünen o ki zenginleştirilen cevher tonajı en azından ortalama cevher boyutunun karesi ile benzerlik gösterir (teorik olarak tane boyutunun kübü).
Dolduma operasyonu, tamamı oluklarla dolu masalarda yapılır. Bu tip masalar büyük besleme tonaj kapasitesine sahiptir çünkü malzeme dirençli malzeme yerine, daha çok malzeme süspansiyon sallanması sonucu aşağı inerek masa boyunca zenginleştirilir. Bu tür masa yüzeyleri akış-film konsantresini sağlamazlar fakat bir miktar zıplama hareketi yaparlar. Diğer taraftan, temizleme operasyonunda tercihen bir kısmı yivli (riffled) masalarda uygulanır.
Açıktır ki, mineraller arasındaki özkütle farkı dağılımı büyük olmalıdır ve bu fark büyük besleme tonajı sağlar ve kaçak miktarı farkedilmeyecek derecedir.
Bağlı cevherin tonaja etkisi göz önünzde bulundurulmalıdır. Bu tür cevherin masadaki davranışı saf cevher ve bağlı olduğu cevher arasında bir dağılıma sahiptir. Eğer üç farklı cevher bağlılık gösteriyorsa, diğer ikisinin arasındaki değere sahip cevherin özkütlesi ana özkütle olarak alınır.
Sallantılı Masa Kapasitesi
Full oluklu masada maksimum 200 ton /gün lük besleme değerine ulaşılabilir. Sülfürlü cevherler yaklaşık olarak 3 g/cm3 olduğu için, 500 takat genel olarak masa 5 ton/gün besleme tonajında çalıştırılır, beslenen malzeme çok ince ve mineraller arasındaki özkütle değeri yakınsa günlük besleme tonajı değeri biraz daha düşer.
Sallantılı masa operasyonu ucuz bir operasyondur, her masa için gerekli elektirik gücü çok azdır. Çekilen elektrik gücünün çoğu masanın hereketi için harcanır. Laboratuvar salantı masa test sonuçları raporu.
Bakım işlemleri oluk yenileme işlemlerinden oluşur. Bu oluklar belli aralıklara göre yapılmalıdır. Kayıp zaman dikkate değir değildir.
Örnek için yüksek nabit bakır ve arsenopirit konsantresi değerleri. Konsantre sonuçları gerçekten çılgınca: %20 Cu, 17000 g/t Au ve 2500 g/t Ag.
- Gaundin AM. Prnciples of Mineral Dressing. New York: McGraw-Hill; 1939
- Fisher N. The origin and composition of alluvial gold with special reference to the Morobe Goldfield, New Guina. Trans AIMM. 1935
- PRINCIPLES OF GRAVITY SEPERATION Jim Thomes
- Practical aspects of tabling of tabling. Mr. John W. Amos and John A.
Christopherson from the Diester Company.
Industrial practice of fine coal processing. Chapter 10. - The Wilfley Table, I. BY ROBERT H. RICHARDS, BOSTON, MASS.
(Toronto Meeting, July, 1907).
https://www.youtube.com/watch?v=e0aLTpATKRM